Nietoperzowa zima
Dla badaczy nietoperzy zima, a zwłaszcza styczeń i luty, to okres intensywnej pracy terenowej. W tym czasie bowiem w całej Polsce liczone są zimujące nietoperze. Również ostatniej zimy chiropterolodzy-specjaliści oraz liczni towarzyszący im ochotnicy, wyruszyli do bunkrów, fortów, piwnic, jaskiń, studni i sztolni w poszukiwaniu śpiących skrzydlatych ssaków.
Na terenie Wielkopolski, Ziemi Lubuskiej, Pomorza, województwa łódzkiego oraz w kilku obiektach innych województw liczenia koordynowało lub brało w nich udział PTOP „Salamandra”.
Liczenia w Poznaniu
Dwa gacki „ucho w ucho”
Fot. Adriana Bogdanowska
System fortyfikacji poznańskich, to jedno z najważniejszych zimowisk nietoperzy w Polsce. Dlatego co roku prowadzony jest tutaj monitoring liczebności tych zwierząt. Ostatnia zima była dla poznańskich chiropterologów szczególna. Po raz pierwszy liczba zinwentaryzowanych nietoperzy przekroczyła 2000. Dotychczasowy rekord – 1868 odnotowanych zwierząt – pochodził z 2001 roku. Tym razem stwierdziliśmy aż 2499 osobników (do kolejnej okrągłej liczby zabrakło zatem tylko jednego nietoperza) z ośmiu gatunków. Cieszymy się z nowego rekordu, jednocześnie mając nadzieję, że utrzyma się on tylko do następnej zimy. Wyciąganie wniosków o wzroście populacji nietoperzy jest przedwczesne, ale można powiedzieć, że działania ochronne, prowadzące do zmniejszenia zagrożeń tych ssaków, zaczęły odnosić skutek.
Liczenia w Wielkopolsce (poza Poznaniem) i na Ziemi Lubuskiej
W tym roku udało nam się skontrolować ponad 300 obiektów. W większości były to małe zimowiska (głównie przydomowe piwniczki i studnie), ale liczyliśmy nietoperze także w dużych obiektach, m.in. w Kostrzynie nad Odrą. Ogółem odnotowaliśmy 1166 osobników z 11 gatunków. Największe ciekawostki to: ponowne stwierdzenie w forcie Sarbinowo karlików (Pipistrellus sp.), w Polsce bardzo rzadko spotykanych zimą w podziemiach, oraz znalezienie w gospodarskiej studni gacków szarych (Plecotus austriacus). Jest to dopiero druga informacja z terenu Polski o zimowaniu tego gatunku w studni. Z rzadszych gatunków odnotowaliśmy 13 nocków Bechsteina (Myotis bechsteinii) i 1 nocka łydkowłosego (Myotis dasycneme).
Poszukiwanie nietoperzy sprawia zawsze dużo radości
Fot. Radosław Jaros
„Salamandra” brała także udział w tegorocznym liczeniu w Międzyrzeckim Rejonie Umocnionym, koordynowanym przez dr. Tomasza Kokurewicza z Akademii Rolniczej we Wrocławiu. Tej zimy chiropterolodzy z kilku ośrodków w Polsce, z pomocą gości z Czech i Niemiec, naliczyli tam 25339 osobników z 10 gatunków. To o ponad 3000 mniej niż podczas ostatniego liczenia, przeprowadzonego dwa lata temu. Większy niepokój niż spadek liczby nietoperzy budzi jednak skala penetracji korytarzy i sal MRU w okresie zimowym. W niektórych fragmentach systemu wręcz roi się od zwiedzających, a czasami nawet biwakujących tam ludzi. To może być główną przyczyną spadku liczebności tych zagrożonych zwierząt. Należy pamiętać, że podziemia Międzyrzeckiego Rejonu Umocnionego chronione są jako rezerwaty „Nietoperek” oraz „Nietoperek II”, do których w okresie zimowym obowiązuje bezwzględny zakaz wstępu (z wyjątkiem badań monitoringowych).
Liczenia na Pomorzu Gdańskim
Członkowie i współpracownicy Akademickiego Koła Chiropterologicznego PTOP „Salamandra” w Gdańsku prowadzili liczenia nietoperzy w pierwszej połowie lutego. W 21 obiektach naliczyli 771 osobników tych sympatycznych ssaków, należących do ośmiu gatunków, w tym nocka łydkowłosego. Najciekawsze były jednak dwa karliki większe (Pipistrellus nathusii), gdyż dla gatunku tego nie było dotąd w Polsce wiarygodnych stwierdzeń z okresu zimowego. Dotychczas uważano, że wszystkie żyjące w Polsce karliki większe odlatują na zimę do cieplejszych rejonów Europy (m.in. Holandii i Włoch). Oprócz budzących powszechne zainteresowanie historycznych budowli, jak krzyżackie zamki w Malborku i Gniewie czy Twierdza Wisłoujście, odwiedzili szereg małych piwnic przydomowych, a także kilka gospodarskich studni. Wizyty takie, budząc nieraz sensację wśród mieszkańców pomorskich miejscowości, stawały się okazją do promowania idei ochrony nietoperzy.
Liczenia w innych województwach
Liczenia nietoperzy prowadziły także nasze Koła w Łodzi, Olsztynie i Szczecinie. Ich członkowie w ponad 120 obiektach zinwentaryzowali blisko 2800 nietoperzy. Najwięcej – ponad 800 – odnotowano w jaskini Szachownica położonej w Jurze Krakowsko-Wieluńskiej.
***
Ogółem, we wszystkich inwentaryzowanych obiektach (z wyjątkiem MRU), ponad 50 osób uczestniczących w liczeniach odnalazło 6436 nietoperzy z 12 gatunków. Liczenia w Poznaniu odbywały się przy współudziale Sekcji Teriologicznej Koła Leśników Akademii Rolniczej w Poznaniu oraz Sekcji Chiropterologicznej Koła Naukowego Przyrodników przy Wydziale Biologii UAM. Dziękujemy wszystkim wolontariuszom, którzy pomagali w liczeniach, nie zważając na śnieg, zimno i trudne niekiedy warunki terenowe.
Radosław Jaros
Mateusz Ciechanowski
