Chronimy gniewnego węża

Gniewosz wygrzewający się wśród traw na słonecznej polanie
Fot. Michał Stopczyński

W Polsce środkowej gniewosz plamisty (Coronella austriaca) należy do gatunków skrajnie rzadkich i narażonych na wyginięcie. Obecnie znane są w tym regionie zaledwie 4 stanowiska występowania tego węża, przy czym tylko na dwóch z nich obserwowano więcej niż jednego osobnika! Dodatkowo brak jakichkolwiek obserwacji młodocianych gniewoszy wyraźnie sugeruje, że populacja tego gatunku jest tu w bardzo słabej kondycji i należy się spodziewać, że w niedalekiej przyszłości może zupełnie zaniknąć.

Projekt aktywnej ochrony gniewosza rozpoczęty w roku 2001 przez Łódzkie Koło PTOP „Salamandra” ma na celu przede wszystkim właśnie ochronę znanych stanowisk tego gatunku w Polsce środkowej. Ponieważ wąż ten jest wybitnie ciepło i sucholubny, jednym z głównych elementów jego ochrony jest powstrzymanie zarastania przez drzewa i krzewy polan, na których występuje. Zapewniając dostęp światła poprawiamy warunki życia nie tylko gniewoszom, ale także jaszczurkom zwinkom (Lacerta agilis), które stanowią ich główne pożywienie. W ramach projektu przewidziane jest także wzbogacenie środowisk życia gniewoszy w dogodne dla nich kryjówki, np. poprzez usypywanie stosów kamieni polnych. Będziemy także dążyć do objęcia stanowisk tych rzadkich gadów ochroną prawną w formie użytków ekologicznych. Równolegle do tych prac, wraz z Miejskim Ogrodem Zoologicznym w Łodzi, prowadzone będą działania wspomagające rozród gniewoszy. Złapana w naturze samica urodzi wkrótce młode, które po odchowaniu i przezimowaniu w Łódzkim ZOO będą wypuszczane na wiosnę w miejscu, gdzie została schwytana ich matka. Dzięki temu młode bezpiecznie przetrwają pierwszy i zarazem najtrudniejszy okres swojego życia, co znacznie zwiększy prawdopodobieństwo osiągnięcia przez nie wieku dojrzałego.

Każdy gniewosz ma na głowie inny układ plam, co    umożliwia rozpoznawanie poszczególnych osobników
Fot. Michał Stopczyński

W ochronie wszystkich krajowych węży bardzo ważne jest propagowanie wiedzy na temat ich biologii i ekologii. Narosłe w świadomości społeczeństwa liczne przesądy i mity powodują niechęć, a nawet nienawiść do wszystkich gadów, czego skutkiem jest bezmyślne ich zabijanie. Dotyczy to przede wszystkim żmii zygzakowatej (Vipera berus), która od zawsze ma złą opinię. Ponieważ większość ludzi nie potrafi rozróżniać naszych krajowych gadów, w obawie przed żmijami masowo zabijane są nie tylko gniewosze, ale i zaskrońce (Natrix natrix), węże eskulapa (Elaphe longissima), a nawet beznogie jaszczurki - padalce (Anguis fragilis). Dlatego jednym z ważnych zadań wchodzących w skład programu ochrony gniewoszy jest edukacja i popularyzowanie wiedzy o gadach. W tym celu planujemy wydanie specjalnych folderów i broszur; zostanie opublikowany szereg artykułów naukowych i popularnonaukowych dotyczących tych zwierząt oraz powstanie wystawa fotograficzna skierowana głównie do młodzieży łódzkich szkół.

Michał Stopczyński

Program ochrony gniewosza jest wspierany przez: GEF/SGP, Łódzki Ogród Zoologiczny, Gminny Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Łodzi, Związek Polskich Fotografików Przyrodniczych - Okręg Łódzki oraz Gimnazjum nr 28 w Łodzi.