Blisko bocianów z Przygodzic

Już czwarty sezon można, za pośrednictwem Internetu, podglądać rodzinne życie bocianiej pary z wielkopolskiej wsi Przygodzice w Dolinie Baryczy. Ta pouczająca rozrywka wciągnęła już kilka milionów internautów z ponad 100 krajów.

Projekt „Blisko bocianów”...

Projekt edukacyjno-badawczy „Blisko bocianów”, oparty na internetowej obserwacji bocianów białych (Ciconia ciconia), prowadzi Południowowielkopolska Grupa Ogólnopolskiego Towarzystwa Ochrony Ptaków przy współpracy Gminy Przygodzice, Telekomunikacji Kolejowej S.A., Przedsiębiorstwa „Promax” z Ostrowa Wielkopolskiego i Grupy iTTv™ z Lublina. Celem projektu jest przybliżenie miłośnikom przyrody szczegółów życia w gnieździe bociana białego – najbardziej polskiego gatunku ptaka. Warto bowiem pamiętać, że nasza krajowa populacja, licząca ok. 40 tys. par lęgowych (co jednak oznacza spadek z najwyższego poziomu ok. 50 tys. par, zanotowanego w 2004 r.), jest największą na świecie i stanowi około 1/4 liczebności światowej.

Nazwa projektu oddaje nie tylko techniczne możliwości stałego oglądania bocianów dziko żyjących, ale i bliski związek emocjonalny z nimi rzeszy internautów, którzy, w wyniku konkursu, nadali im imiona Przygoda i Dziedzic (gniazdo znajduje się tuż przy dawnym majątku ziemskim, należącym m.in. do książąt Radziwiłłów). Projekt rozpoczął się wiosną 2006 r. – 24 marca zainstalowano kamerę, którą 1 kwietnia 2008 r. zastąpiła jedna z pierwszych w Europie kamer sieciowych Progressive Scan CCD, z 18-krotnym zoomem optycznym i obrazem jakości cyfrowej telewizji wysokiej rozdzielczości.

Monitorowane gniazdo położone jest w Południowej Wielkopolsce: w gminnej wsi Przygodzice, w powiecie ostrowskim. Ptaki żerują w pobliżu, w dolinie rzeki Barycz, w części największego w Polsce Parku Krajobrazowego „Dolina Baryczy”, który jest zarazem Obszarem Specjalnej Ochrony Ptaków europejskiej sieci ekologicznej Natura 2000. Gniazdo od 1991 r. zlokalizowane jest na nieużywanym kominie przy Urzędzie Gminy, koło parkingu przy drodze krajowej nr 11 – łatwo więc je odwiedzić nie tylko wirtualnie. Ze względu na bezpieczeństwo bocianów, kamera jest umieszczona na specjalnie skonstruowanym ramieniu – odchylonym w bok, by ptaki mogły bezpiecznie i bez problemów lądować na gnieździe. Kamera nie zakłóca więc normalnego toku życia bocianów; jest przez nie traktowana jako stały element otoczenia gniazda, o czym może się przekonać każdy obserwator obrazu.

Koordynatorem projektu jest niżej podpisany, a doradcą naukowym – prof. dr hab. Piotr Tryjanowski z Zakładu Ekologii Behawioralnej UAM w Poznaniu, główny redaktor wydanej w marcu 2007 r. pierwszej anglojęzycznej monografii o bocianie białym w Polsce, pt. „The White Stork in Poland”. W monografii tej znalazł się m.in. artykuł o roli, jaką odgrywa ten i podobne projekty, w poznawaniu nieznanych aspektów bocianiego życia. Co ciekawe, na miejsce uroczystej premiery tej książki wybrano właśnie Przygodzice, podkreślając rolę krajobrazu rolniczego dla bocianów, a tej właśnie wsi dla ich popularyzacji i badań. W 2008 r. na Uniwersytecie Przyrodniczym w Poznaniu powstała pierwsza praca magisterska na temat biologii okresu pisklęcego bocianów, na podstawie nagrań z kamery w roku 2007, autorstwa Marii Foterek.

... i jego bohaterowie

Choć przyloty bocianów uzależnione są od pogody, do monitorowanego gniazda przylatują one wyjątkowo regularnie. Pierwsze boćki, zapewne samce, zanotowano w sezonach 2006–2009: 28, 27, 28 i 28 marca, a pary na gnieździe odpowiednio: 8 kwietnia, 1 kwietnia, 31 marca i 8 kwietnia. Choć ptaki te nie są oznakowane, dzięki analizie szczegółów upierzenia, przeprowadzonej przez Světlanę Vránovą z Czech, wiemy, że samcem we wszystkich czterech sezonach był Dziedzic. Nawet jeśli samica się zmieniała, to często już w dniu jej przylotu para uprawiała bociani seks (np. 31 marca 2008 r., między godz. 10.52 a 13.00 aż 12 razy!), wymagający od samca wręcz akrobatycznych umiejętności.

Wybór gniazda do projektu okazał się trafny: zajmująca je para we wszystkich czterech sezonach zniosła aż po pięć jaj (średnia dla bocianów to niewiele powyżej czterech). W latach 2006–2008 wykluło się z nich kolejno: pięć, trzy i pięć piskląt; a zdolność lotu osiągnęły: trzy (nazwane przez internautów: Przydzio, Dodzio i Adzia), dwa (Kajtek i Kaśka) i cztery (Antek, Dolina, Tosia i Wojtek).

Możliwości odbioru obrazu

Najpopularniejszą transmisją jest przekaz ciągły (tzw. streaming) dla komputerów i telefonów komórkowych na stronach www.bociany.ittv.pl i wap.bocianyonline.pl (25 i 20 klatek/sek.), dostępny na otwartych światowych platformach internetowych telewizji P2P, live broadcasting oraz mobiTV iTTv. Odświeżane co 7 sekund zdjęcia można oglądać pod adresem www.bociany.ec.pl oraz wap.ittv.pl. Na stronach tych można też posłuchać głosów bocianów: oprócz dobrze znanego wszystkim klekotania dorosłych w czasie godów i na przywitanie, także zupełnie niezwykłych, piszcząco-charczących głosów piskląt proszących rodziców o pokarm.

Dla bardziej zainteresowanych tematem bocianim działa też forum dyskusyjne (www.bocianyzprzygodzic.pun.pl), gdzie można wymienić się swoimi obserwacjami – nie tylko z Przygodzic, dowiedzieć się czegoś od bardziej doświadczonych bocianiarzy, znaleźć namiary na inne kamery gniazdowe, ciekawe strony i publikacje. Liczne artykuły o bocianach i informacje z gniazda dostępne są na stronie www.pwg.otop.skygroup.pl.

Bociany ambasadorami Polski na świecie

W kolejnych latach transmisję z Przygodzic obejrzało odpowiednio ok. 2, 3 i 5 milionów rozsianych po całym świecie internautów. Nasze bociany są więc prawdziwymi „wirtualnymi ambasadorami Polski”. Największa liczba obserwatorów w Europie pochodzi: z Wielkiej Brytanii, Niemiec, Francji, Hiszpanii, Włoch i Holandii; na świecie: z USA, Chin, Japonii, Kanady i Tajlandii. Ale są i użytkownicy z krajów bardziej egzotycznych, jak: Barbados, Belize, Boliwia, Laos, Nowa Kaledonia, Oman, Panama, Papua-Nowa Gwinea, Zambia czy Zimbabwe.

Kiedy ten numer SALAMANDRY się ukaże, bociania para, która zajęła gniazdo 8 kwietnia, będzie już w trakcie wysiadywania jaj – zapraszamy do towarzyszenia jej. Dla najbardziej wytrwałych obserwatorów WorldCam i Grupa iTTv przygotowały atrakcyjne nagrody.

Zapraszamy także na IV Ogólnopolski Zlot „Blisko bocianów” pod gniazdem w Przygodzicach, który odbędzie się 25 i 26 lipca 2009 r.

Paweł T. Dolata
Południowowielkopolska Grupa Ogólnopolskiego Towarzystwa Ochrony Ptaków

Warsztaty fotografii przyrodniczej z Markiem Kosińskim
www.fotografiaprzyrody.pl
fotografowanie pejzaży, roślin i zwierząt (z czatowni),
pod okiem doświadczonych fotografów przyrody