Dziecko Słońca

Ciepłe, wiosenne promienie słońca docierające do wilgotnej i żyznej gleby powodują masowe zakwitanie ziarnopłonu wiosennego (Ficaria verna). Ta bulwiasta, tworząca zwarte płaty roślina występuje powszechnie w lasach liściastych, zwłaszcza łęgowych, oraz zaroślach i parkach. Należy do rodziny jaskrowatych (Ranunculaceae) i jest rozpowszechniona w całej Europie, gdzie dociera do rejonów arktycznych oraz na Bliski Wschód.

Soczyście żółte kwiaty ziarnopłonów są jednym z pierwszych zwiastunów wiosny
Fot. Adriana Bogdanowska

Liście ziarnopłonu są mięsiste, osadzone na długich ogonkach, a ich karbowana blaszka ma kształt serca. W świetle dnia intensywnie błyszczą, sprawiając wrażenie polakierowanych. Kwiaty pojedyncze, zwykle o średnicy 2–3 cm, są intensywnie złotożółte. Składają się z 8–12 błyszczących, wąskich płatków. U nasady zaopatrzone są w duże, pojedyncze miodniki. Roślina ta, podobnie jak inni przedstawiciele jaskrowatych, ma bardzo dużo słupków i pręcików. W deszczowe dni oraz w nocy kwiaty ziarnopłonu zwisają do dołu i stulają swoje płatki, chroniąc pyłek i miodniki przed wilgocią. Zapylanie następuje za pośrednictwem owadów, głównie pszczół. W jego wyniku powstają owoce – owłosione niełupki, w których znajdują się nasiona zaopatrzone w elajosomy, tzw. ciałka mrówcze. Stanowią one bogate w tłuszcze, skrobię i cukry źródło pokarmu dla mrówek. Owady te, zjadając owe smakołyki, przyczyniają się do rozsiewania nasion. Ziarnopłon, jak większość geofitów*, podczas lata gromadzi w bulwkach korzeniowych substancje zapasowe, które na wiosnę przyszłego roku dadzą początek nowej roślinie. Gatunek ten, na wypadek gdyby owady zawiodły, ma zdolność rozmnażania wegetatywnego za pomocą niewielkich, jajowatych, zaopatrzonych w skrobię bulwek wytwarzanych w kątach dolnych liści. Nazywa się je rozmnóżkami.

Ciemnozielone liście ziarnopłonu mają wczesną wiosną charakterystyczny połysk
Fot. Renata i Marek Kosińscy

Nazwa łacińska Ficaria verna jest pochodną słów ficus = figa (od charakterystycznych bulwek) oraz ver = wiosna (vernus = wiosenny, zakwitający wiosną).

Ziarnopłon jest rośliną trującą, zawierającą protoanemoninę, saponiny oraz liczne kwasy organiczne, w tym kwas askorbinowy, czyli witaminę C. Dawniej jadano młode liście (w tym stadium rozwoju nie są jeszcze toksyczne) jako warzywo. Stosowano je również w medycynie jako Herba Ficariae lecząc hemoroidy (hamowanie krwawienia) i krzywicę. Sok z ziela łagodzi skutki ukąszeń owadów.

Michał Falkowski
Zakład Botaniki
Akademia Podlaska w Siedlcach

*) Geofity – rośliny, których zimujące pąki ukryte są pod powierzchnią gleby. W naszej florze rośliny o podziemnych kłączach, bulwach i cebulach.