Skrzydlaci mieszkańcy Strugi

Od dawna wiadomo, że doliny dużych rzek, np. Odry czy Warty, są bardzo wartościowe pod względem ornitologicznym. Warto jednak zauważyć, że także znacznie mniejsze rzeki i cieki, których niemało w naszym kraju, są niekiedy zasiedlane przez wiele interesujących gatunków ptaków. Tak jest np. w przypadku Średzkiej Strugi.

Kwitnąca łąka w dolinie Średzkiej Strugi
Fot. Paweł Śliwa

Średzka Struga jest niewielkim ciekiem, a w zasadzie rowem melioracyjnym, długości około 20 km, płynącym od Szczodrzykowa w gminie Kórnik do Środy Wielkopolskiej. Koryto Strugi znajduje się w szerokiej na około 200–300 metrów dolinie, zajętej głównie przez użytki zielone i gdzieniegdzie grunty orne. Wiosną w dolinie tworzą się rozlewiska, latem natomiast ciek prawie w całości wysycha. Sąsiednie tereny też są mocno odlesione i intensywnie wykorzystywane rolniczo, przez co są mało atrakcyjne przyrodniczo. Dolina Średzkiej Strugi na ich tle mocno się wyróżnia, stając się swoistą ostoją różnorodności biologicznej i pełniąc jednocześnie rolę korytarza ekologicznego.

Bąk Fot. Marek Szczepanek	Remiz Fot. Marek Szczepanek

Liczne zabagnienia terenu oraz różnej wielkości stare torfianki w wielu miejscach doliny sprawiają, że jest ona także bardzo atrakcyjna dla ptaków lęgowych. Dotychczas stwierdzono, że w całej dolinie gniazduje ponad 60 gatunków. Warto wspomnieć tu choćby o takich jak: bąk (Botaurus stellaris): 6–7 terytorialnych samców, błotniak stawowy (Circus aeruginosus): 6–7 par, gęgawa (Anser anser): do 10 par, żuraw (Grus grus): 2–3 pary, a także o kilku parach rycyków (Limosa limosa), krwawodziobów (Tringa totanus), kszyków (Gallinago gallinago), oraz licznych remizach (Remiz pendulinus) czy wąsatkach (Panurus biarmicus). W dolinie gniazdują także śmieszki (Larus ridibundus), perkozy rdzawoszyje (Podiceps grisegena), zauszniki (P. nigricollis) i perkozki (Tachybaptus ruficollis). Miejsca lęgowe tych ptaków znajdują się wzdłuż całego cieku, ale najwięcej jest ich w okolicach Runowa, Szczodrzykowa i pod Środą Wlkp. Liczba ptaków wyraźnie wzrosła w 2004 roku, gdy pod Szczodrzykowem i Runowem, na skutek zbudowania zastawek, powstały rozległe rozlewiska ze stosunkowo stabilnym poziomem wody. Zostały one zasiedlone przez wiele ptaków (zobacz: Gratka dla ornitologów - SALAMANDRA 1/2004).

Czajka Fot. Marek Szczepanek	Perkoz dwuczuby Fot. Marek Szczepanek

Kszyk Fot. Marek Szczepanek	Zausznik Fot. Marek Szczepanek

Gęsi podczas przelotu odpoczywające na rozlewisku
Fot. Paweł Śliwa

Dolina Średzkiej Strugi odgrywa także ważną rolę dla ptaków gniazdujących poza nią. Dotyczy to np. ptaków drapieżnych, takich jak bielik (Haliaeetus albicilla), kania ruda (Milvus milvus), myszołów (Buteo buteo) i pustułka (Falco tinnunculus), a także bocianów białych (Ciconia ciconia). Wiosenne rozlewiska są również ważnym miejscem postoju dla wielu ptaków wędrownych. Zatrzymują się tu stada kaczek, m.in. rożeńce (Anas acuta), świstuny (A. penelope), płaskonosy (A. clypeata), cyranki (A. querquedula), cyraneczki (A. crecca), gęsi zbożowe (Anser fabalis) i białoczelne (A. albifrons) oraz wiele gatunków ptaków siewkowatych.

Ze względu na swoje wysokie walory, zwłaszcza ornitologiczne, cała dolina zasługuje na ochronę. Obecnie jedynie obszar torfianek i wilgotnych łąk pod Środą Wlkp. podlega ochronie prawnej w formie obszaru chronionego krajobrazu. Trwają prace nad objęciem tą formą ochrony doliny w okolicach Szczodrzykowa i Runowa.

Paweł Śliwa