Nocek duży pobił rekord

Podziemia Międzyrzeckiego Rejonu Umocnionego (MRU) są największym zimowiskiem nietoperzy w Środkowej Europie. Z 21 gatunków tych ssaków występujących w naszym kraju, w podziemnych korytarzach tzw. Centralnego Odcinka MRU stwierdzono dotychczas zimowanie dwunastu. Maksymalna liczebność tego wielogatunkowego zgrupowania została stwierdzona w 1991 r. i wynosiła ok. 29.000 osobników. W czasie zimowych liczeń nietoperzy, niemożliwe jest policzenie wszystkich zwierząt zimujących w szczelinach, między kamieniami, w przewodach wentylacyjnych i kanalizacyjnych lub w innych miejscach niedostępnych dla obserwatorów. Z tego powodu można przypuszczać, że w MRU zimuje znacznie więcej nietoperzy niż udaje się nam zaobserwować.

Nocek duży w międzyrzeckich podziemiach, zaobrączkowany na terenie Niemiec
Fot. Andrzej Kepel

Od 1998 r. wszystkie podziemne korytarze MRU oraz większość tzw. działek fortecznych, na których znajdują się wejścia do podziemi, są objęte ochroną w formie rezerwatów przyrody „Nietoperek” i „Nietoperek II”.

Dlaczego tak dużo nietoperzy wybrało podziemia międzyrzeckie jako miejsce zimowania? W górach i na wyżynach znajduje się dużo jaskiń, nieczynnych kopalń i sztolni, w których zwierzęta te mogą przetrwać zimę. Na nizinach brakuje tego typu schronień, co zmusza nietoperze do dalekich wędrówek na południe lub do poszukiwania miejsc podobnych do jaskiń, w których temperatura nie opada w zimie poniżej zera i utrzymuje się wysoka wilgotność powietrza. Podziemia MRU są jednym z takich miejsc.

Najdłuższy stwierdzony dotychczas dystans migracji do MRU wynosił 260 km i dotyczył nocka rudego (Myotis daubentonii). Osobnik ten został zaobrączkowany w lecie w Meklemburgii, w północnych Niemczech, a na zimowanie przyleciał do międzyrzeckich podziemi. Tak znaczny dystans sezonowej migracji jest zarazem najdłuższym odnotowanym dla tego gatunku.

Z wcześniejszych danych wiadomo, że nocki duże (Myotis myotis) migrują do międzyrzeckich podziemi z terenów odległych o 67-220 km. W ubiegłym roku odnotowano rekordowy przelot nocka dużego do MRU. Dorosła samica tego gatunku, zaobrączkowana w lutym 1993 r. w miejscowości Waren w Niemczech, przeleciała 227 km na południowy wschód i spędziła zimę 1998/1999 w MRU.

Liczebność nocka dużego w międzyrzeckich podziemiach zwiększa się stale od co najmniej 14 lat. Dotychczas nie wiadomo, czy obserwowany trend jest wynikiem zwiększenia liczebności populacji, czy też jest spowodowany migracją coraz większej liczby osobników do międzyrzeckich podziemi, zapewniających im dogodne warunki zimowania. Podobnie przedstawia się sprawa w przypadku innych zimowisk.

Ze względu na skryty tryb życia nietoperzy oraz niewielką skalę ich obrączkowania, powtórne stwierdzenia znakowanych nietoperzy są dość rzadkie. Stąd każde dodatkowe doniesienie może znacząco poszerzyć naszą wiedzę o tych interesujących zwierzętach. Dlatego, jeśli ktokolwiek znajdzie nietoperza posiadającego obrączkę, powinien niezwłocznie przekazać tę informację najbliższej instytucji zajmującej się badaniami nietoperzy - np. PTOP „Salamandra”.

Tomasz Kokurewicz
Katedra Zoologii
Akademia Rolnicza we Wrocławiu