Nowe oblicze rezerwatu „Meteoryt Morasko”

10 listopada 1995r. nastąpiło uroczyste otwarcie zmienionego i odnowionego przez nas szlaku turystycznego oraz zaprojektowanej przez „Salamandrę” ścieżki dydaktycznej w rezerwacie „Meteoryt Morasko”. Stanowiło ono zakończenie pierwszego etapu naszego dużego przedsięwzięcia - ochrony i zagospodarowania edukacyjno-turystycznego tego obiektu.

Przypomnijmy, że rezerwat „Meteoryt Morasko” utworzony został w roku 1976 w celu ochrony miejsca upadku meteorytu żelaznego oraz fragmentu lasu dębowo-grabowego (tzw. grądu). Mimo licznych walorów przyrodniczych i krajobrazowych tego unikalnego miejsca - mało kto wiedział o jego istnieniu i potrafił tutaj trafić. Jeszcze rok temu w rezerwacie stała tylko jedna, uboga w informacje i prawie nieczytelna tablica, która ostatecznie przewróciła się ze „starości” wiosną 1995r. Z drugiej zaś strony rezerwat narażony był na coraz silniejsze niszczenie przez narastającą, niekontrolowaną turystykę pieszą, rowerową i konną. Nieświadomi unikalności tego miejsca ludzie zadeptywali lub rozjeżdżali stanowiska rzadkich roślin i wyrzucali tu śmieci. Przejeżdżające przez teren rezerwatu do pobliskiego wysypiska odpadów śmieciarki gubiły po drodze swój - nie osłonięty niczym - „bagaż”.

Polskie Towarzystwo Ochrony Przyrody „Salamandra” postanowiło z jednej strony uratować rezerwat przed zagładą, z drugiej zaś, przybliżyć wszystkim zainteresowanym jego walory.

Dzięki pomocy wielu instytucji i osób (ich listę zamieszczamy na końcu artykułu) udało nam się zlikwidować powstałe w rezerwacie szkody, zabezpieczyć go przed ewentualnymi zagrożeniami i przystosować obiekt do zajęć dydaktycznych czy też indywidualnej edukacji przyrodniczej.

Pierwszym krokiem było oznakowanie granic przy pomocy tablic urzędowych i zielonych pasów na drzewach. Przy głównych wejściach do rezerwatu ustawiliśmy, opracowane przez nas, tablice informacyjne, zawierające ogólny opis jego walorów, jak również zasady zachowania się na terenie chronionym.

Nielegalne ścieżki zagrodziliśmy drewnianymi barierkami. Na stoku znajdującego się na obszarze rezerwatu najwyższego w Wielkopolsce wzniesienia - Góry Moraskiej, zainstalowaliśmy progi antyerozyjne, które chronić będą przebiegające tamtędy szlaki przed rozmywaniem a także przed szkodami powodowanymi przez rowerzystów.

W kilku miejscach postawiliśmy przygotowane przez nas znaki zakazu schodzenia ze szlaku, zrywania roślin czy jeżdżenia na rowerze. Przypominają one zwiedzającym o tym,, jakich zasad należy przestrzegać, aby swoją obecnością nie wyrządzić szkody przyrodzie rezerwatu.

Nielegalne wysypiska śmieci w rezerwacie usunęliśmy podczas czterech kolejnych akcji sprzątania (z okazji Dnia Ziemi 1994 i 1995 oraz Clean Up the World 1994 i 1995) z udziałem łącznie ponad 200 wolontariuszy, którym jeszcze raz serdecznie dziękujemy! Trzeba było także zapobiec dalszemu zaśmiecaniu rezerwatu przez jadące do pobliskiego Wysypiska Odpadów Komunalnych w Suchym Lesie ciężarówki, wiozące niczym nie zakryte śmieci. Za zgodą dyrektora Wysypiska i dzięki jego poparciu, zwróciliśmy się do Prezydenta Poznania z wnioskiem o wydanie rozporządzenia, nakładającego sankcje na kierowców, którzy nie zabezpieczają plandekami pojazdów. Efektem jest pobieranie od kierowców kar, co - naszym zdaniem - znacznie poprawiło nie tylko stan rezerwatu, ale i wszystkich dróg dojazdowych do Wysypiska.

Aby odwiedzający ten unikalny obiekt mogli jak najwięcej dowiedzieć się o jego cennych i ciekawych elementach, opracowaliśmy trzy ścieżki dydaktyczne dotyczące: zbiorowisk leśnych, zbiorników wodnych i geomorfologii. Przy każdym z przystanków dydaktycznych znajdują się tablice, które opisują dokładnie dane miejsce.

Pragnąc umożliwić dotarcie do ciekawych stanowisk, a jednocześnie zabezpieczyć je przed zadeptywaniem, zbudowaliśmy drewniane pomosty. Zmieniliśmy także nieco przebieg szlaku turystycznego, w taki sposób, że obecnie omija on narażone na zniszczenia miejsca. W tej chwili prowadzi przez nie jedynie ścieżka dydaktyczna.

W celu zwiększenia bezpieczeństwa turystów wywalczyliśmy poprowadzenie przejścia dla pieszych w miejscu, w którym szlak przecina prowadzącą przez rezerwat szosę a także ustawienie ostrzegającego kierowców znaku „uwaga zwierzęta”.

Pomagające nam bardzo przez cały czas Nadleśnictwo Czerwonak przygotowało dla zmotoryzowanych turystów parking, co zapobiec ma wjeżdżaniu samochodów do lasu. Nadleśnictwo zainstalowało również śmietniki.

Aby przybliżyć jak największej liczbie ludzi ideę ochrony rezerwatu, „Salamandra” opublikowała w kilku czasopismach przyrodniczych artykuły na ten temat. Dzięki pomocy dziennikarzy lokalnych mediów powstały audycje i filmy, a informacje o rezerwacie ukazały się także w gazetach. Wydaliśmy również, wsparci finansowo przez Regionalną Dyrekcję Lasów Państwowych w Poznaniu, folder opisujący walory Moraska. Obecnie kończymy opracowanie przewodnika po rezerwacie i jego monografii naukowej.

Zakończenie pierwszego etapu projektu to oczywiście nie koniec działań na terenie rezerwatu. „Salamandra” ma zamiar sprawować stałą opiekę nad Moraskiem, m.in. poprzez utworzenie „grupy przyjaciół rezerwatu”, która prowadziłaby stałą kontrolę zachodzących tam zmian, a w razie grożącego obiektowi niebezpieczeństwa organizowała niezbędne działania ochronne. Planujemy również wystąpić z wnioskiem o poszerzenie rezerwatu, a w celu „odciążenia” go od turystyki rowerowej - przeprowadzić w otulinie rezerwatu ścieżkę rowerową.

Osoby, które chciałyby zrobić coś konkretnego dla przyrody, serdecznie zachęcamy do przyłączenia się do działań związanych z opieką nad rezerwatem!

Ewa Olejnik

Wszystkim zaś wymienionym niżej instytucjom i osobom, które pomogły nam w realizacji tego sporego i naszym zdaniem naprawdę pożytecznego przedsięwzięcia - SKŁADAMY SERDECZNE PODZIĘKOWANIA!

INSTYTUCJE:

• Fundacja Forda,
• Fundacja Rozwoju Miasta Poznania,
• Komitet Badań Naukowych,
• Leśnictwo Morasko,
• Nadleśnictwo Czerwonak (członek wspierający „Salamandry”),
• Regionalna Dyrekcja Lasów Państwowych w Poznaniu,
• The Conservation Foundation,
• The Regional Environmental Center for Central and Eastern Europe, Budapeszt (Earmarked Grants Program),
  UNESCO,
  
• Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Poznaniu,
• Wojewódzki Konserwator Przyrody w Poznaniu,
• Wysypisko Odpadów Komunalnych w Suchym Lesie,
• Zarząd Inżynierii Ruchu, Urząd Miejski w Poznaniu

OSOBY:
Janina Burhardt, Piotr Olejniczak, Wiktor Schmidt i wszystkie osoby, które brały udział w badaniach naukowych oraz różnego typu pracach prowadzonych przez nas w rezerwacie.