„Szkolna Ostoja Przyrody” XVll LO

Jak już informował poprzedni Biuletyn (zobacz: Powstają kolejne Szkolne Koła „Salamandry”!), w marcu 1996r., w XVII Liceum Ogólnokształcącym powstało Szkolne Koło PTOP „Salamandra”. Z informacji w poznańskiej prasie oraz nadesłanego do szkoły Biuletynu dowiedzieliśmy się o programie „Szkolne Ostoje Przyrody” tworzonym przez „Salamandrę”. W naszej szkole jest spora grupa uczniów o zainteresowaniach biologicznych, chętnych do pracy i czynnego, najciekawszego sposobu poznawania przyrody.

O przysłowiowy „rzut beretem” od budynku naszego Liceum, na skraju osiedla Czecha, mamy obiekt wspaniale pasujący do założeń i celów programu: Fort IIa - „Thümen”, pozostałość po dziewiętnastowiecznych fortyfikacjach wokółmiejskich otaczających twierdzę Poznań.

Teren otaczającego fort niewielkiego parku znany jest uczniom szkoły z zajęć, na których poznają krajowe gatunki drzew liściastych. Z położenia tego obiektu można się było domyślać, że spotkamy tu ciekawe gatunki flory i fauny wypierane z terenów zurbanizowanych. Od kwietnia rozpoczęliśmy na forcie zajęcia terenowe - prace inwentaryzacyjne mające na celu rozpoznanie wartości przyrodniczych naszej ostoi. Podzieliliśmy się na zespoły opracowujące gatunki różnych grup roślin i zwierząt. Niektóre wyniki badań okazały się naprawdę interesujące. Trzech członków Koła przygotowuje obecnie z zebranego przez siebie materiału badawczego prace na olimpiadę biologiczną.

Najciekawsze wyniki przyniosły badania nad paprotnikami - obok gatunków znanych już z innych fortów, takich jak np. paprotnica krucha (Cystopteris fragilis) czy skrzyp zimowy (Equisetum hiemale), które występują tu bardzo licznie, znaleźliśmy na murach koszar szyjowych i kojca zanokcicę skalną (Asplenium trichomanes) oraz cienistkę (zachyłkę) Roberta (Gymnocarpium robertianum = Aspidium robertianum). Ten ostatni gatunek, który nie był dotąd notowany na terenie miasta Poznania, porasta dość obficie erodujący mur na zachód od kojca szyjowego. Natomiast zanokcica występuje bardzo nielicznie - znaleźliśmy tylko kilka okazów na murze nad koszarami szyjowymi oraz jedną młodą roślinę na ceglanej ścianie po wschodniej stronie fortu. Na tym samym murze znajduje się kilka martwych okazów tej paproci, uważanej za gatunek wymarły dla Poznania (ostatnie notowania pochodzą z 1925r.). Naszym zdaniem stanowisko to ubożeje z powodu ocienienia muru przez wybudowane zbyt blisko niego garaże oraz rozrastające się na dnie fosy młode drzewa. Na wiosnę zamierzamy rozpocząć działania mające na celu jego czynną ochronę poprzez wycięcie części krzewów i młodych drzew, które rosną zbyt blisko muru.

Z ciekawszych gatunków roślin okrytonasiennych zanotowaliśmy skalnicę trójpalczastą (Saxifraga tridactylites), i skalnicę ziarenkowatą (Saxifraga granulata), czyścicę storzyszek (Calamintha vulgaris), szparaga lekarskiego (Asparagus officinalis) oraz kocanki piaskowe (Helichrysum arenarium).

Fauna bezkręgowców jest bardzo licznie reprezentowana przez pajęczaki. Najciekawszy z nich - należący do rodziny krzyżakowatych pająk - tygrzyk paskowany (Argyope bruennichi) jest w Polsce objęty ochroną gatunkową. Na forcie zasiedla on najbardziej nasłonecznione i porośnięte trawami zbocza. Występuje w liczbie blisko 50 sztuk na małej powierzchni, przez co pojedyncze osobniki zakładają sieci łowne bardzo blisko siebie.

Z chrząszczy zwraca uwagę, licznie występująca na rosnących na koronie fortu szparagach, poskrzypka dwunastokropka (Crioceris duodecimpunctata) - niewielki, ale odznaczający się dużą urodą przedstawiciel rodziny stonkowatych.

Masowo występują: należący do wijów krocionóg piaskowy (Schizophyllum sabulosum) i bezmuszlowy ślimak - ślinik wielki (Arion rufus). Ten ostatni - w północnej, ocienionej i najbardziej wilgotnej części fortu. W wodach fosy żyją cierniki (Gasterosteus aculeatus) i masowo składają skrzek żaby trawne (Rana arvalis). Z ptaków odnotowaliśmy gołębia grzywacza (Columba palumbus), bażanta (Phasianus colchicus), pełzacza ogrodowego (Certhia brachydactyla), kowalika (Sitta europaea), sójkę (Garullus glandiarus), srokę (Pica pica) oraz sikorę bogatkę (Parus major) i sikorę modrą (Parus caeruleus).

Zimą planujemy prowadzenie dalszych obserwacji ptaków i ssaków (ślady i tropy) oraz porządkowanie i oznaczanie zebranych materiałów. Nie możemy się już doczekać zimowego spisu nietoperzy w podziemiach fortu, który corocznie jest prowadzony przez „Salamandrę” i w którym udział mamy obiecany.

Dwukrotnie przeprowadziliśmy akcję sprzątania tego terenu: wiosną w Dniu Ziemi i w czasie wrześniowej akcji „Sprzątanie świata” (w tej ostatniej segregowaliśmy odpadki i do osiedlowego pojemnika na szkło trafiły aż dwa pełne worki tego surowca). Zaśmiecanie terenu fortu jest jednak ogromnym problemem, a w wodach fosy wewnętrznej jest jeszcze bardzo dużo trudnych do usunięcia odpadów.

To dopiero początek prac w naszej Szkolnej Ostoi Przyrody- wystarczy jej z pewnością dla wielu kolejnych roczników licealistów.

„SALAMANDRY” z XVII LO: Marta Gojżewska, Hanna Gruszczyńska, Marek Przewoźny i Anna Prange - opiekun Koła